Psychoterapię można rozumieć bardzo różnie i zajmować się nią na wiele sposobów. Można ją rozumieć jako działanie lecznicze, polegające na zrozumieniu istoty problemu osoby w kryzysie, identyfikację ich źródeł a następnie zaplanowanie i wprowadzenie w życie zmiany sposobu myślenia i zachowania człowieka. W konsekwencji prowadzi to do zmiany tego, jak czujemy się w różnych sytuacjach (jakich emocji doświadczamy i jak silnie oraz jak reaguje nasze ciało), w jaki sposób wchodzimy w relacje z innymi oraz jakie działania podejmujemy (lub od jakich się powstrzymujemy).
I tak właśnie rozumieją psychoterapię specjaliści nurtu poznawczo-behawioralnego (CBT). Opiera się ono na założeniu Alberta Ellisa oraz Aarona Becka, że to nie obiektywne zdarzenia (np. konkretne doświadczenie) decydują o tym, że doświadczamy trudności psychicznych, ale nasze interpretacje tych zdarzeń oraz to, co pod wpływem tych interpretacji robimy i myślimy. Jest to oczywiście pewne uproszczenie, gdyż każdy człowiek ma własną historię życia oraz indywidualne doświadczenia, ale twórcy i praktycy CBT udowodnili, że najczęściej występujące rodzaje problemów psychicznych (zaburzenia nastroju, lękowe, uzależnienia, itd.) związane są z pewnym konkretnym wzorcem interpretacji rzeczywistości oraz typowymi zachowaniami, których konsekwencją jest taki a nie inny świat przeżyć wewnętrznych (myśli, emocji, doświadczeń cielesnych).
Bardzo ważnym pojęciem w terapii poznawczo-behawioralnej jest empiryzm oparty na współpracy. Oznacza on że mimo tego, że terapeuta jest ekspertem w obszarze sposobu w jaki prowadzi się terapię, to pacjent jest ekspertem w dziedzinie tego, na czym polega jego problem oraz co będzie celem terapii. Od samego początku twórcy CBT zauważali, że podobnie jak przy nauce języków, ograniczenie oddziaływań do 50 minutowej sesji raz w tygodniu to trochę zbyt mało, aby dać pacjentowi szansę na możliwie najszybsze uporanie się z problemami. Dlatego w terapii poznawczo-behawioralnej stosuje się pracę własną pacjenta, czyli praktykowanie i stopniowe wprowadzanie w życiu konkretnych zmian pomiędzy kolejnymi sesjami terapeutycznymi
Czy CBT jest dla mnie?
Specjaliści terapii poznawczo-behawioralnej opracowali oraz zweryfikowali w dobrze zaplanowanych i przeprowadzonych próbach klinicznych (badaniach skuteczności) konkretne procedury terapeutyczne (tzw. protokoły), które okazały się bardzo skuteczne w najczęściej i najpowszechniej występujących rodzajach problemów psychicznych. A należą do nich:
- zaburzenia nastroju (depresja, choroba afektywna dwubiegunowa)
- zaburzenia lękowe (lęk uogólniony, lęk o zdrowie, napady paniki, lęk społeczny, fobie specyficzne, zaburzenia obsesyjno-kompulsywne)
- zaburzenia związane ze stresem oraz konsekwencjami traumy
- uzależnienia (zarówno od substancji jak i behawioralne)
- zaburzenia odżywiania
Lista ta nie wyczerpuje zastosowań terapii poznawczo-behawioralnej. Techniki CBT z powodzeniem wykorzystujemy w problemach pacjentów, które nie muszą koniecznie nosić cech zaburzenia psychicznego, a mogą dotyczyć np. problemów w relacjach, uporczywego perfekcjonizmu, obniżonego poczucia własnej wartości czy niskiej motywacji do działania.
Czego mogę się spodziewać po terapii CBT?
- ustalenia wspólnie z terapeutą celu terapii i planu (co ma się zmienić w moim życiu i w jaki sposób ta zmiana ma się dokonać?)
- określenia ram czasowych terapii (jak długo ma trwać osiąganie założonych przez nas celów? skąd będziemy wiedzieć czy robimy postępy, czy nie?)
- postawienia diagnozy, o ile istnieją przesłanki, żeby stawiać formalną diagnozę (identyfikacja konkretnego zaburzenia, o ile występuje)
- zaangażowania terapeuty w terapię (terapeuta nie ogranicza się wyłącznie do słuchania pacjenta, jest aktywny)
- wspólnej pracy terapeuty i pacjenta (to my decydujemy na czym skupiamy się w terapii, terapeuta proponuje sposób w jaki będziemy pracować)
- własnego zaangażowania w terapię (oprócz aktywnej pracy na sesjach terapeutycznych, będziemy również pracować między sesjami w ramach tzw. “pracy własnej”, często wykonując różne ćwiczenia, czytając materiały, testując różne założenia w codziennych sytuacjach)
Czy mogę przeczytać coś, co da mi przedsmak tego, co będzie się działo podczas terapii?
To znakomity pomysł! Proponujemy Ci pozycję, które zaznajomi Cię z podstawowymi pojęciami i technikami pracy terapii poznawczo-behawioralnej a jednocześnie otrzymasz próbkę tego, jak wygląda praca własna w terapii CBT. Ważniejsze jest jednak, to że w książce tej poznasz pierwsze sposoby pracy z emocjami, które najczęściej stanowią podłoże problemów psychicznych czyli smutkiem, lękiem, gniewem (złością), wstydem oraz poczuciem winy. Gorąco polecamy:
- Padesky, Ch., Greenberger, D. (2023). Umysł ponad nastrojem. Zmień nastrój poprzez zmianę sposobu myślenia. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.